Współdziałanie jednostek taktycznych straży pożarnej, zwłaszcza w sytuacji dużych akcji angażujących siły i środki z terenu kilku czy kilkunastu województw wymagało koordynacji i uporządkowania. Dlatego też pojazdy straży sukcesywnie zaczęto obejmować systemem oznaczeń operacyjnych, dających możliwość szybkiej identyfikacji działającej jednostki.

Pierwsze oznaczenia operacyjne zaczęto stosować już na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Brak aktów regulujących tę kwestię prowadził do daleko idącej dowolności w tworzeniu lokalnych systemów oznaczania jednostek taktycznych. Konsekwencją tego była sytuacja, w której w każdym województwie systemy te zbudowane zostały według zupełnie odmiennego klucza. W 1960 roku weszło w życie zarządzenie, które nakazywało umieszczenie na drzwiach samochodu pożarniczego napisu określającego nazwę i typ jednostki straży, do której przynależny jest ów pojazd. Przykład modelowy:

Zawodowa Straż Pożarna w Warszawie

Ochotnicza Straż Pożarna w Ursusie

Zakładowa Straż Pożarna ZWS „Elana” Toruń

Szkoła Oficerów Pożarnictwa w Warszawie


Niezależnie od tego pojazdy oznaczano dodatkowo kryptonimami składającymi się z różnych kombinacji cyfr oraz liter i cyfr. W tej kwestii wciąż jednak brakowało odgórnych uregulowań prawnych co prowadziło do braku spójności klucza tych oznaczeń w skali ogólnokrajowej.

Oznaczenia operacyjne pojazdów i sprzętu z terenu KMSP m. Warszawa (lata sześćdziesiąte)

W obrębie terenu operacyjnego KMSP m. Warszawa sprzęt oznaczano trzycyfrowym kodem, w którym pierwsza cyfra oznaczała oddział ZSP, zaś dwie następne - kolejny numer samochodu:

0xx - KWSP m. Warszawa
1xx - I Oddział ZSP Warszawa
2xx - II Oddział ZSP Warszawa
3xx - III Oddział ZSP Warszawa
4xx - IV Oddział Warszawa
5xx - V Oddział ZSP Warszawa
6xx - VI Oddział ZSP Warszawa
7xx - VII Oddział ZSP Warszawa
8xx - VIII Oddział ZSP Warszawa
9xx - Szkoła Oficerów Pożarnictwa

W 1969 roku w struktury operacyjnego zabezpieczenia miasta włączono nowo otwarty IX Oddział ZSP. Oddział ten przejął od SOP zasób 9xx, natomiast szkoła, otrzymała kod z literą "S" i trzema cyframi w formacie S-xxx. Nie udało się ustalić klucza według którego oznaczano w tym okresie pojazdy i sprzęt warszawskich ZZSP.

Omówiony powyżej system oznaczeń taktycznych funkcjonował w stolicy do czerwca 1973, kiedy to wprowadzano nowy, uniwersalny system ogólnokrajowy.

System operacyjny `73

W 1973 roku wprowadzono wreszcie uniwersalny system, porządkujący oznaczenie sprzętu pożarniczego, w sposób jednolity w skali całego kraju. Kod każdej jednostki taktycznej składał się tutaj z pięciu znaków w układzie 1 litera + 4 cyfry.
Przykład modelowy:
W-05-26 gdzie;
W – PREFIKS
05 – INFIKS
26 – SUFIKS

W systemie tym pierwsza litera kodu (PREFIKS) oznaczała województwo (indeks liter pokrywał się z systemem wyróżników rejestracyjnych ówczesnych województw).

Tabela prefiksów i infiksów oznaczeń operacyjnych systemu `73

W omawianym systemie po literze oznaczającej województwo pojawiają się cztery cyfry, z których dwie pierwsze (INFIKS) były wyróżnikiem komendy wojewódzkiej, komendy miejskiej miasta wydzielonego (działającej na prawach komendy wojewódzkiej), komendy powiatowej, szkoły pożarniczej, ośrodka szkolenia pożarniczego lub oddziału ZSP (w większych miastach). Dla infiksów zarezerwowano przedział 01-49.
Na ostatnie ugrupowanie cyfr (SUFIKS) składała się dwucyfrowa liczba, w której pierwsza cyfra oznaczała typ jednostki straży, druga zaś - kolejny numer samochodu.
Przedziały sufiksów w zależności od rodzaju jednostki straży pożarnej:
00-09 – komenda straży
10-29 – jednostka ZSP
30-49 – jednostka ZZSP
50-79 – jednostka OSP typu S
80-99 – jednostka ZOSP
100-200 – jednostka OSP typu M

Przykłady modelowe:
W-03-15 – samochód pożarniczy z KMSP Warszawa (W) z III Oddziału (03) należący do ZSP (15 mieści się w przedziale 10-29).
D-02-16 – samochód pożarniczy z KMSP Kraków (D) z II Oddziału (02) należący do ZSP (16 mieści się w przedziale 10-29).
G-03-31 – samochód pożarniczy z KWSP Gdańsk (G), z terenu PKSP w Gdyni (02), należący do ZZSP (31 zawiera się w przedziale 30-49).
F-16-71 – samochód pożarniczy z KWSP Lódź (F) z terenu PKSP w Rawie Mazowieckiej (16) należący do OSP typu S (71 zawiera się w przedziale 50-79).

W przypadku gdy w na terenie danej komendy w jakimkolwiek typie jednostek było więcej pojazdów pożarniczych niż przewidywały przedziały sufiksów (29) uruchamiano tzw. drugi zasób. Polegało to na zamianie miejsc poszczególnych trzech elementów kodu operacyjnego. Infiks zamieniał się miejscem z sufiksem.
Przykład modelowy:
C-11-59 => C-59-11
H-13-64 => H-64-13
D-02-31 => D-31-02

Numerami operacyjnymi oznaczano również sprzęt pożarniczy taki jak motopompy, węże, aparaty ochrony dróg oddechowych itp. W Jednostkach posiadających jeden samochód pożarniczy sprzęt ten oznaczono numerem identycznym z tym jaki widniał na samochodzie. W przypadku gdy dana jednostka miała kilka samochodów (zwłaszcza duże ZSP i ZZSP) cały sprzęt oznaczano numerem pierwszego samochodu tej jednostki.

System operacyjny `76

W latach 1972-1975 przeprowadzono w Polsce reformę administracyjną w wyniku której zniknęły powiaty, zaś liczba województw wzrosła z 17 do 49. W miejsce komend powiatowych wprowadzono komendy rejonowe. Nowy podział administracyjny wymusił potrzebę aktualizacji systemu oznaczeń operacyjnych pojazdów straży pożarnej. System ten w dalszym ciągu opierał się na modelu wprowadzonym w 1973 z tym że prefiks literowy zastąpiono cyfrowym. Nowe kody operacyjne pojazdów zaczęły obowiązywać od stycznia 1976 roku i były one skonstruowane w następujący sposób:
Każdy numer operacyjny składał się z trzech ugrupowań dwucyfrowych liczb (w sumie 6 cyfr) w układzie XX-YY-ZZ gdzie XX to PREFIKS, YY – INFIKS, ZZ – SUFIKS.
Pierwsze dwie cyfry (PREFIKS) były dwucyfrowym wyróżnikiem województwa według porządku alfabetycznego, z tym że kod 01 zarezerwowano dla województwa stołecznego.
Kolejne dwie cyfry (INFIKS) były dwucyfrowym wyróżnikiem komendy wojewódzkiej, komendy rejonowej, szkoły pożarniczej, a w większych miastach również kolejnego oddziału ZSP.
Na ostatnie ugrupowanie cyfr (SUFIKS) składała się dwucyfrowa liczba, w której pierwsza cyfra oznaczała typ jednostki straży, druga zaś - kolejny numer samochodu. Przedziały sufiksów przydzielone były według tego samego klucza co systemie` 73 (patrz powyżej). Zasady dotyczące tzw. drugiego zasobu oraz oznaczenia sprzętu pożarniczego danej jednostki były również tożsame z ich odpowiednikami w systemie`73.

Tabela prefiksów i infiksów oznaczeń operacyjnych systemu `76 (przedziały dotychczas ustalone)

Numery operacyjne systemu 76 malowane były w kolorze białym (na czerwonej powierzchni nadwozia) lub czerwonym (na jasnej powierzchni nadwozia np. drzwi żaluzjowe). Umieszczane były one w widocznym miejscu na ścianach bocznych z obu stron nadwozia, na ścianie tylnej oraz na dachu pojazdu. W niektórych województwach obowiązywały dodatkowe wewnętrzne zasady lokalizacji numeru operacyjnego na pojeździe. Przykładem jest województwo stołeczne - decyzją Komendanta SKSP z 1987 roku wszystkie samochody pożarnicze należące do stołecznego garnizonu, boczny numer operacyjny, malowany miały obligatoryjnie na drzwiach kabiny pojazdu. W jednostkach ZSP z terenu SKSP już w latach siedemdziesiątych wprowadzono również wewnętrzny podział sufiksów (10-29). Wszystkie samochody gaśnicze oznaczano w przedziale 10-19, specjalne zaś w przedziale 20-29.

System oznaczeń operacyjnych 76 obowiązywał do początku 1992 roku, tj. do czasu reorganizacji sieci komend rejonowych straży, związanej z powstaniem Państwowej Straży Pożarnej.