fot.Ze zbiorów Krzysztofa Sawały

Polski Fiat/FSO 125p - SOp

Samochód specjalny operacyjny

Funkcje samochodów operacyjnych w polskiej straży pożarnej pełniły zwykłe pojazdy osobowe, wyposażone dodatkowo w środki łączności oraz oznakowane zgodnie z normatywami.

Po definitywnym zaprzestaniu produkcji samochodów Warszawa 223 (1973r.) do komend straży coraz szerzej zaczęły wkraczać Polskie Fiaty 125p, które dotychczas były dużą rzadkością jako samochody operacyjne. Do służby kierowano zarówno wersje z silnikiem 1300 (60KM), jak również 1500 (70KM). Sytuacja ta utrzymywała się również po wprowadzenia do produkcji zmodernizowanego modelu 125p zwanego popularnie MR-em (1975r.), jednakże wersje z silnikiem 1300 były już coraz rzadsze. Prawdziwa inwazja fiatów na pojazdy operacyjne straży miała miejsce w latach osiemdziesiątych. Od roku 1983 były to już pojazdy, znacznie zubożone w zestawieniu z klasykami i wczesnymi MR-ami, ze zmienioną nazwą handlową – FSO 125p. Kryzys lat osiemdziesiątych sprawiał, że samochód z roku na rok stawał się coraz bardziej ubogi w wyposażenie i coraz bardziej tandetnie wykonany. Pomimo rozpoczęcia w międzyczasie produkcji Poloneza, FSO 125p aż do końca produkcji (1991), był absolutnie dominującym samochodem operacyjnym używanym w polskiej straży pożarnej. Pojazdy te używane były głównie w KWSP, KRSP oraz w resortowych jednostkach ZZSP.

Przyjrzyjmy się teraz nieco szczegółom, które odróżniały cywilnego fiata od jego odpowiednika, pełniącego funkcje wozu operacyjnego w straży pożarnej.

SCHEMAT MALOWANIA

Pierwsze klasyczne Fiaty, które na początku lat siedemdziesiątych, zaczęły wchodzić do służby liniowej, charakteryzowały się dużą dowolnością w kwestii barwy nadwozia, a podstawowym elementem odróżniającym był tutaj napis „STRAŻ” umieszczony symetrycznie na przednich drzwiach z obu stron pojazdu. Po wprowadzeniu jednolitego systemu oznaczeń operacyjnych pojazdów straży na dolnej płaszczyźnie drzwi umieszczano dodatkowo numer taktyczny, podporządkowujący wóz do konkretnej jednostki straży. Z czasem zaczęły dominować jasne barwy nadwozia – najczęściej były to kość słoniowa oraz biel. Coraz szerzej stosowano również wyróżniający pas w kolorze czerwieni sygnałowej prowadzony dookoła nadwozia pojazdu (w egzemplarzach w ciemnym kolorze karoserii pas ten był odpowiednio jasny). Powyższy schemat malowania przetrwał w zasadzie do końca eksploatacji operacyjnych Fiatów w jednostkach straży.

SYSTEM SYGNALIZACJI ŚWIETLNO-DŹWIĘKOWEJ POJAZDU UPRZYWILEJOWANEGO W RUCHU

W egzemplarzach z początku służy liniowej stosowano pojedyncze lampy pulsacyjne montowane bezpośrednio w przedniej części dachu nadwozia. Jednocześnie sukcesywnie wprowadzano belki dachowe na której instalowano lampy pulsacyjne oraz inne urządzenia. Od schyłku lat siedemdziesiątych na omawianych belkach pojawiły się pierwsze podświetlane galeryjki z napisem „STRAŻ”. Poniżej prezentujemy rodzaje stosowanych lamp:

  • Lampa pulsacyjna Elektra LB-3
  • Lampa pulsacyjna Elektra LB-4 (z galeryjką)
  • Lampa pulsacyjna Elektra LBS-5
  • Lampa pulsacyjna Elektra LBS-6 (z galeryjką)
  • Lampa pulsacyjna LBX-11 (stroboskop z galeryjką)
Producentem wszystkich powyższych urządzeń była Spółdzielnia Inwalidów „Elektra” z Warszawy.
Do sygnalizacji dźwiękowej pojazdu uprzywilejowanego w ruchu w Fiatach używano sygnałów sterowanych przemiennikiem i wytwarzających naprzemiennie dwa tony - wysoki oraz niski. Początkowo stosowano sygnały typu SDS, zmienione później na kompaktowe małogabarytowe urządzenia montowane za pomocą rezonujących uchwytów na zderzaku pojazdu. Producentem tych urządzeń były Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma” w Bydgoszczy.
Z innych urządzeń sygnalizacji dźwiękowej stosowanych w operacyjnych Fiatach należy wymienić TWGS-201 (wzmacniacz z generatorem sygnałów), stosowany jednakże bardzo sporadycznie oraz popularny w końcu lat osiemdziesiątych modulator Zura-Elfir.

SYSTEM ŁĄCZNOŚCI

Każdy operacyjny fiat był wyposażony w radiostację przewoźną. W latach 70 i 80-tych najczęściej stosowanym urządzeniem tego typu była radiostacja przewoźna Unitra-Radmor R-2432. Zestaw składał się z zespołu nadawczo-odbiorczego (umieszczony w bagażniku samochodu), manipulatora, gruszki i głośnika (umieszczone w panelu centralnym deski rozdzielczej) oraz anteny, zainstalowanej na dachu samochodu.

SYSTEM NAGŁOŚNIENIA ZEWNĘTRZNEGO POJAZDU

Samochody operacyjne straży wyposażone były również w system nagłośnienia zewnętrznego pojazdu pozwalający na podawanie komunikatów słownych lub odtwarzanie nagrań. Centralnym elementem takiego zestawu był tranzystorowy wzmacniacz sygnału umieszczany na półce przedniej pojazdu naprzeciwko nóg pasażera. Urządzenie przystosowane było do zasilania bateryjnego (12V) i posiadało dwa wejścia DIN przeznaczone do podłączenia mikrofonu oraz magnetofonu. W fiatach stosowano trzy zasadnicze typy takich wzmacniaczy:
  • TWR 12/20
  • TWS-201
  • TWGS-201 (wyposażony dodatkowo w generator umożliwiający modyfikację amplitudy sygnału dźwiękowego pojazdu uprzywilejowanego w ruchu).
Producentem TWR 12/20 były Zakłady Radiowe Kasprzaka w Warszawie, dwa pozostałe urządzenia były wytwarzane w Przedsiębiorstwie Produkcji Sprzętu Technicznego w Sosnowcu.
W skład zestawu wchodził również specjalny mikrofon z pionową membramą oraz wyłącznikiem produkowany przez zakłady Unitra-Tonsil we Wrześni.
Trzecim elementem zestawu były głośniki tubowe zainstalowane na belce dachowej pojazdu. W poszczególnych okresach w fiatach montowano następujące urządzenia tego typu:
  • Tonsil GDT 25-5 – lata 70
  • Tonsil GZT 24-5 – lata 70/80
  • Tonsil GDT 14/18-10 – lata 80
FSO 125p 1500 (1983)

Oznaczenie pożarnicze wg PN-79: SOp
Podwozie: FSO 125p z 4-cylindrowym silnikiem benzynowym 1500 ccm, o mocy 75 KM
Skrzynia biegów: 4+R lub 5+R
Układ jezdny: 4x2
Nadwozie: sedan lub kombi
Ilość miejsc: 5 (1+4)
Wymiary (długość, szerokość, wysokość): 4226x1630x1440 (mm)
Rozstaw osi: 2506 mm
Prędkość maks: 155 km/h