Fotografia wersji M-800E (PO-3E). Widoczny akumulator i tablica rozrusznika.

M-800/M-800E PO-3/PO-3E Polonia

Motopompa M8/8

W 1958 r. wprowadzono do produkcji w bielskiej WSM nr 1 następczynię motopompy „Leopolia” PO-1, w postaci modelu „Polonia” PO-3/PO-3E. Założeniem modernizacji standardowej motopompy wielkości M-800 było jej techniczne (konstrukcyjne) unowocześnienie oraz uproszczenie obsługi, przy zachowaniu dotychczasowych podstawowych parametrów (wydajność, zasięg w terenie). Zastosowano nowy, ekonomiczniejszy dwusuwowy, benzynowy silnik typu S15M o mocy 24 KM, produkowany na miejscu w WSM. Silnik ów - w wersji o oznaczeniu S15 - był stosowany również do napędzania słynnego małolitrażowego samochodu Syrena. Jednym z najbardziej widocznych elementów odróżniających PO-3 od poprzedniczki były składane rączki, umieszczone wyżej niż w PO-1, co ułatwiało jej podnoszenie i przenoszenie (niżej położony środek ciężkości). Ponadto, po raz pierwszy pojawiła się możliwość podawania piany z wykorzystaniem wbudowanego w pompie zasysacza, co eliminowało konieczność korzystania z dodatkowych zasysaczy liniowych.

Zastosowana w „Polonii” nowa pompa typu PO-3 była w przeciwieństwie do PO-1 jednostopniowa. Wykonano ją ze stopu aluminium, natomiast jej wał – ze stali nierdzewnej. Uszczelnienie wirnika wykonano z brązu. Istniała również odmiana pompy PO-3 przeznaczona do montowania na samochodach pożarniczych jako autopompa. Nosiła ona oznaczenie PO-3S i znalazła zastosowanie w samochodach pożarniczych Jelcz 028 i 003/003E (GBAM 2/8+8).

W warunkach zimowych istniała możliwość rozmrażania pompy za pomocą spalin z silnika. Należało wówczas podłączyć metalowy wąż do odprowadzania spalin do wylotu tłumika, a jego drugi koniec na wylot specjalnej komory ogrzewniczej u dołu pompy.

Wprowadzony równolegle do produkcji wariant M-800E/PO-3E został wyposażony we własny układ elektryczny typu samochodowego, z możliwością elektrycznego rozruchu. Był to znaczny postęp w stosunku do „Leopolii” PO-1, gdzie możliwy był wyłącznie rozruch ręczny, nieco kłopotliwy przy zastosowanym w niej silniku o nielichej pojemności 1100 cm³. Jednakże cała ta rozbudowana instalacja (wraz z akumulatorem kwasowym) powodowała, iż gotowa do akcji PO-3E była o prawie 40 kg cięższa od „zwykłej” PO-3. Niemniej jednak przewidywano, że ten wariant będzie stosowany głównie jako wyposażenie samochodów GBM, a więc jej przenoszenie przez strażaków będzie w większości przypadków zbędne.

W toku produkcji PO-3/PO-3E była poddawana różnym drobnym usprawnieniom i modernizacjom (np. zwiększenie mocy silnika do 25 KM).

PO-3/PO-3E, w ciągu niemal półtorej dekady jej wytwarzania, stała się podstawową jednostką sprzętową wszystkich typów straży pożarnych w kraju. Trafiała do jednostek ochotniczych i zawodowych, terenowych i zakładowych. Eksploatowana była zarówno jako jednostka autonomiczna – transportowana za pomocą wózków ręcznych i elektrycznych, przyczep, wozów konnych, czy po prostu ręcznie – jak i jako element wyposażenia samochodów pożarniczych typu GM, GBM, GBAM i GLM. Wchodziła również w skład wyposażenia (często po kilka sztuk) nielicznych jeszcze wówczas samochodów wężowych.

Zakończenie wytwarzania PO-3/PO-3E w WSM nr 1 w Bielsku-Białej (ok. 1972-1973 r.) oznaczało również koniec seryjnej produkcji motopomp w tym zakładzie. Bielska WSM stała się bowiem częścią Fabryki Samochodów Małolitrażowych, i skupiła się na wytwarzaniu silników. Kolejny model krajowej motopompy tej wielkości – PO-5 – produkowano już w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych (GZUT) w Gliwicach. (KN)

Producent: Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego nr 1, Bielsko-Biała
Lata produkcji: 1958-197x

Dane techniczne (1966):

Wymiary (długość*/szerokość/wysokość): 995/555/870 mm
Ciężar PO-3/PO-3E (bez paliwa i wody): ok. 135 kg/ok. 173 kg
Ciężar PO-3/PO-3E (z paliwem i wodą w chłodnicy**): ok. 160 kg/ok. 199 kg
Silnik: typ S15M, dwusuwowy, dwucylindrowy, chłodzony wodą; o mocy 24 KM @ 3000 obr./min. (moc maks. 26 KM @ 3600 obr./min.) i pojemności skokowej 744 cm³; w toku produkcji zmodernizowany do modelu 08.145 (moc 25 KM)
Gaźnik: poziomy, typu Jikov 35 POH, z urządzeniem rozruchowym i filtrem
Rozruch: dźwignia ręczna z segmentem zębatym
- PO-3: dźwignia ręczna
- PO-3E: rozrusznik elektryczny lub dźwignia ręczna
Paliwo: mieszanka oleju z benzyną w stosunku 1:25
Zbiornik paliwa: pojemność 25 l
Zużycie paliwa: 10-12 l/h
Pompa: typ PO-3, wirowa, odśrodkowa, jednostopniowa
Wydajność: 800 l/min @ 7,5 bar i głębokości ssania 1,5 m; 400 l/min @ 7,5 bar i głębokości ssania 7,5 m; maks. 1200-1380 l/min przy wolnym wypływie
Największe ciśnienie: 13 bar (130 m słupa wody)
Nasady: 1x As (ssawna 110), 2x tłoczna B (75), 1x ssawna zasysacza pianowego D (25)
Urządzenie zasysające: eżektor na gazy spalinowe
Instalacja elektryczna (PO-3E): typu samochodowego, o napięciu 12 V, jednoprzewodowa, skradająca się z:

- tablicy rozdzielczej ze stacyjką
- prądnicy prądu stałego o mocy 130W @ 1500 obr./min.
- rozrusznika o mocy 0,4 KM, z włącznikiem elektromagnetycznym
- akumulator samochodowy 12V, kwasowy, o poj. 37 Ah
- reflektor motocyklowy 130 mm z żarówką 35 W
- lampka do oświetlenia gaźnika i stacyjki (żarówka 15 W)

* - z uchwytami opuszczonymi
** - w wypadku PO-3E: również z kwasem w akumulatorze

Zasięg w terenie (prąd skuteczny 200 l/min @ 4 bar z prądownicy o pyszczku 13 mm):

  • 4 prądy przy liniach 300 m
  • 3 prądy przy liniach 600 m
  • 2 prądy przy liniach 800 m