?redni samochód ga?niczy wodno-pianowy

Jesieni? 1979 roku z ta?my monta?owej Jelcza?skich Zak?adów Samochodowych zjecha?y pierwsze egzemplarze zmodernizowanego samochodu GBA 2,5/16. Pojazd otrzyma? oznaczenie fabryczne 005M. Modernizacja dotyczy?a g?ównie uk?adu wodno-pianowego samochodu. Cz??? zespo?ów importowanych dotychczas z Austrii, zast?piono ich krajowymi odpowiednikami. Jelcz 005M w dalszym ci?gu pozostawa? podstawow? jednostk? taktyczn? polskiej stra?y po?arnej, a takowy stan rzecz utrzymywa? si? do ko?ca lat osiemdziesi?tych (cho? model ten pozostawa? w ofercie JZS jeszcze do 1995 roku).

Podwozie

Samochód Jelcz 005M podobnie jak jego poprzednik, zosta? zabudowany na podwoziu Star 244L (by?o to podwozie o najwi?kszym z rodziny 244 rozstawie osi, przeznaczone specjalnie pod zabudowy po?arnicze).

Konstrukcja podwozia opiera?a si? na ramie sk?adaj?cej si? z pod?u?nic o przekroju ceowym i poprzeczek, do której przytwierdzono zderzaki, zaczep do holowania typu ucho-sworze? (z przodu) i obrotowy hak poci?gowy (z ty?u). Pod ram? z tylu umieszczono mocowanie na kolo zapasowe. Zawieszenie sk?ada?o si? z piórowych, pó?eliptycznych, pod?u?nych resorów z amortyzatorami typu Armstrong. Ponadto do zawieszenia tylnego mostu zastosowano dodatkowo stabilizator jako dr??ek skr?tny.

?ród?em nap?du pojazdu by? wysokopr??ny silnik typu S359 (po modernizacji S359M), o mocy 150 KM i pojemno?ci skokowej 6840 cm3. Przeniesienie nap?du na dwa mosty odbywa?o si? za po?rednictwem 6-biegowej (5+R), mechanicznej skrzyni biegów S5-45 produkowanej na licencji firmy ZF, wspó?pracuj?cej z dwustopniow? skrzyni? rozdzielcz?. W??czanie i wy??czanie przedniego nap?du dokonywa?o si? elektropneumatycznie z miejsca kierowcy bez konieczno?ci zatrzymywania pojazdu. Równie? elektropneumatycznie rozwi?zano sterowanie blokad? mechanizmu ró?nicowego tylnego mostu nap?dowego. Samochód wyposa?ono w b?bnowe hamulce z pneumatycznym wspomaganiem nadci?nieniowym, posiadaj?ce dwa niezale?ne uk?ady dla kó? przednich i tylnych. Ponadto zastosowano hamulec pomocniczy (postojowy) sterowany pneumatycznie i dzia?aj?cy na tylne ko?a samochodu.

Nowo?ci? modelu 005M by?o zastosowanie wielozakresowego regulatora obrotów pompy paliwowej oraz elekropneumatycznego sterowania przystawk? odbioru mocy, które za??cza?o si? przyciskiem z kabiny kierowcy.

W poje?dzie, podobnie jak we wcze?niejszej wersji 005, zastosowano dwumiejscow? starachowick? kabin? typu 642. Komfort pracy kierowcy podnosi?o zastosowanie nowej kierownicy firmy ZF wraz z systemem wspomagania uk?adu kierowniczego oraz zamontowanie fotela typu Grammer z amortyzacj? pionow? dla kierowcy.

Na prze?omie lat 1984/85 przedni zderzak samochodu Jelcz 005 otrzyma? potrójne stalowe relingi, os?aniaj?ce halogeny oraz zestaw sygnalizacji d?wi?kowej, które znajdowa?y si? pod zderzakiem. W 1985 roku zastosowano zmodernizowan? wersj? kabiny kierowcy typu 642 (tzw. przej?ciówk?). Zmiany obj??y m.in. wprowadzenie krótkich drzwi, szerokich lusterek wstecznych poprawiaj?cych widoczno?? oraz potrójnych wycieraczek przedniej szyby, skuteczniej oczyszczaj?cych jej powierzchni?. U schy?ku 1986 roku pojawi?y si? pierwsze egzemplarze Jelcza 005M wyposa?one w nowy typ kabiny, oznaczonej symbolem 678. Kabina ta charakteryzowa?a si? podwy?szonym dachem, przestylizowana ?cian? przedni? oraz zastosowaniem b?otników o zmienionym kszta?cie.

Zabudowa po?arnicza

Nadwozie specjalne samochodu Jelcz 005M by?o ca?kowicie metalowe (szkielet z profili gi?tych oraz poszycie z blachy) i charakteryzowa?o si? prost? i kanciast? lini?. Sk?ada?o si? ono zasadniczo z 4 cz??ci tworz?cych dwa quasi-modu?y – wy?szy i ni?szy. Pierwszy z nich, umieszczony za seryjn? kabina Stara, mie?ci? 4-osobowy przedzia? za?ogi, a tak?e przelotow? skrytk?, gdzie znajdowa?y si? autopompa i urz?dzenie SN oraz zbiornik na ?rodek pianotwórczy. Drugi ni?szy modu? zawiera? zbiornik na wod? oraz skrytki na sprz?t umieszczone wzd?u? zbiornika.

Kabina za?ogi by?a po??czona z kabin? seryjn? Stara gumowym r?kawem, co umo?liwia?o komunikacj? mi?dzy dowódc? a reszt? za?ogi. Na tylnym siedzisku wykonanym w formie pó?twardej ?awki, umieszczonej przodem do kierunku jazdy, zajmowa?o miejsce czterech stra?aków. W tylnej ?cianie kabiny, w górnej cz??ci znajdowa?a si? skrytka na sprz?t z drzwiami przesuwnymi. Kabina by?a ogrzewana za pomoc? nagrzewnicy wielopaliwowej Sirocco 232/12 produkcji NRD.

Pierwsza (przelotowa) skrytka za kabin? za?ogi by?a przedzia?em autopompy wraz z armatur?, do której dost?p zapewnia?y drzwi ?aluzjowe nr.1 po prawej stronie nadwozia. Nad tablic? sterownicz? autopompy posadowiono urz?dzenie szybkiego natarcia. Z lewej strony tego samego przedzia?u zainstalowano zbiornik na ?rodek pianotwórczy do którego dost?p zapewnia?y drzwi ?aluzjowe nr.1 po lewej stronie. Zbiornik mia? pojemno?? 250 litrów i posiada? elektryczny wska?nik poziomu ?rodka pianotwórczego.

Modu? mieszcz?cy zbiornik na wod? znajdowa? si? centralnie nad tyln? osi? pojazdu. Zbiornik wykonano z blachy stalowej i mia? on kszta?t prostopad?o?cianu. Wyposa?ono go w falochrony, w?az rewizyjny, elektryczny wska?nik poziomu wody, a tak?e dwie nasady 75 do tankowania hydrantowego (w tylnej ?cianie nadwozia) oraz 2 nasady 110 do spustu wody (jedna umieszczone w tylnej ?cianie, druga z lewej strony poni?ej zabudowy). Wzd?u? zbiornika umieszczono po obu stronach skrytki na sprz?t, zamykane drzwiami ?aluzjowymi. Z prawej strony nadwozia poni?ej skrytek nr. 2, 3 i 4 zabudowano specjalne profile do transportu trzech sztuk w??y ssawnych. W??e te by?y wk?adane poprzez wn?k? zamykan? uchyln? klap?, znajduj?c? si? z prawej strony w ?cianie tylnej nadwozia. Górna obni?ona cz??? nadwozia (na wysoko?ci zbiornika na wod? oraz bocznych nieprzelotowych skrytek) zosta?a wykonana w formie podestu roboczego, zaopatrzonego w drabink? przytwierdzon? na sta?e z lewej strony do tylnej ?ciany nadwozia. Drabinka ta sk?ada?a si? z dwóch prz?se?, z których dolne by?o podwieszane w pozycji transportowej.

Na dachu zainstalowano centralnie drabin? wysuwan? D10W, która by?a transportowana w pozycji poziomej (urz?dzenie blokuj?ce drabin? w pozycji transportowej zajmowa?o centraln? cz??? tylnej ?ciany nadwozia). Po bokach na pomo?cie umieszczono uchwyty na pr?downice i wytwornice pianowe, p?ywak, mostki przejazdowe i inny drobny sprz?t.

Na przedniej ?cianie kabiny kierowcy, po prawej stronie zamontowano szperacz pogorzeliskowy. W sk?ad wyposa?enia szperacza wchodzi? stojak przeno?ny i przed?u?acz (mo?liwe by?o alternatywne zasilanie urz?dzenia z tylnego gniazda samochodu). Ponadto Jelcz 005M otrzyma? zestaw dwutonowej sygnalizacji d?wi?kowej Belma, zamontowanej pod przednim zderzakiem oraz dwie (a od pierwszej po?owy lat 80 stosownie do przepisów trzy) lampy pulsacyjne Elektra LBS 5. Od prze?omu lat 1986/87 w samochodzie zacz?to montowa? nowsze stroboskopowe lampy Elektra LBX 11.

W 1983 roku drzwi ?aluzjowe otrzyma?y nowy typ uchwytów (bardziej ergonomiczne), co nie wp?yn??o jednak na popraw? dzia?ania samego mechanizmu ?aluzjowego. Od 1987 roku w zwi?zku z integracj?, wynikaj?c? z zastosowania nowego typu kabiny kierowcy, w nadwoziu specjalnym 005M wprowadzono górne ?wiat?a obrysowe.

Uk?ad wodno-pianowy

G?ównym elementem uk?adu wodno-pianowego Jelcza 005M by?a zamontowana w ?rodkowej cz??ci pojazdu autopompa typu A16/8 produkowana w ?widnickiej Fabryce Urz?dze? Przemys?owych w ?widnicy. By?a to dwustopniowa, jednozakresowa pompa o wydajno?ci 1600 l/min @ 8 bar. Autopompa by?a nap?dzana silnikiem samochodu poprzez przystawk? skrzyni biegów i wa? przegubowy. Za??czenie jej nap?du odbywa?o si? z miejsca kierowcy. Jednobiegowa przystawka odbioru mocy typu P45/1 by?a przystosowana do odbioru nap?du autopompy niezale?nie od nap?du kó?, dzi?ki czemu pompa mog?a pracowa? zarówno na postoju, jak i w czasie jazdy samochodu.

Zasysanie wody w samochodzie Jelcz 005M odbywa?o si? poprzez udoskonalone urz?dzenie in?ektorowe wbudowane w uk?ad wydechowy silnika i sterowane elektropneumatycznie z tablicy sterowniczej autopompy lub z kabiny kierowcy (nowo?? w modelu 005M). Integralnym elementem uk?adu wodno-pianowego by? dozownik ?rodka pianotwórczego, zapewniaj?cy automatyczne sta?e procentowe zasysanie ?rodka pianotwórczego przy zmieniaj?cych si? wydajno?ciach wodnych autopompy. Zastosowany dozownik RVMA 200 produkcji Rosenbauera, dozowa? ?rodek pianotwórczy w przedziale 3-7%. W latach osiemdziesi?tych austriacki dozownik zast?piono polskim DSP 16/8.

Dzia?ko wodno-pianowe zamocowano na dachu po prawej stronie pojazdu, nad kabinami. By?o ono obs?ugiwane r?cznie przez stra?aka stoj?cego na sk?adanym pomo?cie umieszczonym w kabinie za?ogi, wygl?daj?cego przez otwierany do tylu w?az. W modelu 005M zastosowano polskie dzia?ko DWP 16, produkowane przez ?ódzkie Zak?ady Sprz?tu Po?arniczego w ?odzi. Typow? rosenbauerowsk? sercówk? (stosowan? w 005) zast?piono uk?adem typu "S", gdzie nie wyst?powa? ju? podzia? strumienia. Dzi?ki temu znacznie zmniejszono opory przep?ywu wskutek czego polskie DWP posiada?y lepsze parametry u?ytkowe ni? austriackie dzia?ka RM16 stosowane dotychczas.

Wed?ug W. Pilawskiego, w 1987 roku podj?to decyzj? o likwidacji dzia?ka w samochodzie 005M, uzasadniaj?c to zbyt ma?? pojemno?ci? zbiornika wody. Z obserwacji wynika jednak, ?e cz??? pojazdów z ko?ca lat osiemdziesi?tych dzia?ka posiada?a. Nie jest jednak mo?liwe jednoznaczne stwierdzenie czy wspomniany stan faktyczny jest efektem dzia?alno?ci fabryki w Jelczu, czy mo?e rezultatem lokalnej "twórczo?ci" samych stra?aków. Podobne w?tpliwo?ci pojawiaj? si? w przypadku pojazdów z dzia?kiem zainstalowanym w ?rodkowej cz??ci górnego pomostu zabudowy. W ?wietle braku dokumentacji nie mo?na okre?li? czy jest to fabryczna mutacja, wynikaj?ca z kolejnego etapu modernizacji.

Urz?dzenie szybkiego natarcia, umieszczone nad autopomp? z prawej strony pojazdu, sk?ada?o si? ze zwijad?a obrotowego i ci?nieniowego gumowego w??a o d?ugo?ci 40 m i ?rednicy 25 mm, zako?czonego pr?downic? wodn? wielko?ci 25, umo?liwiaj?c? podanie pr?du zwartego i rozproszonego. Podanie wody by?o mo?liwe niezale?nie od stopnia rozwini?cia w??a.

Samochód wyposa?ono w dwie nasady t?oczne 75 (wyprowadzone z prawej strony nadwozia), dwie nasady ssawne 110 (z lewej strony i z ty?u), dwie nasady 75 nape?niania zbiornika (z ty?u) oraz nasad? 52 ssania ?rodka pianotwórczego z zewn?trz (prawa strona nadwozia).

Mo?liwo?ci taktycznego wykorzystania samochodu Jelcz 005M GBA 2,5/16

Czerpanie wody przez autopomp?

• z w?asnego zbiornika poprzez zawór kulowy
• ze zbiornika zewn?trznego poprzez w?? ssawny po??czony z jedn? z nasad 110
• z sieci hydrantowej poprzez dwie nasady 75 nape?niania zbiornika

• do dzia?ka wodno-pianowego
• do dwóch nasad t?ocznych 75
• do urz?dzenia szybkiego natarcia (w praktyce, ze wzgl?du na u?yty typ pr?downicy SN nie by?o mo?liwe podawanie piany)

• z w?asnego zbiornika
• ze zbiornika zewn?trznego poprzez nasad? 52 ssania ?rodka pianotwórczego

Podsumowanie

Samochód Jelcz 005M przez ca?? dekad? lat osiemdziesi?tych by? podstawowym pojazdem ga?niczym krajowych jednostek stra?y. W latach 1980-1990 wyprodukowano ok. 2000 egzemplarzy tego pojazdu. Pomimo wielu modernizacji, nie uda?o si? wyeliminowa? wielu wad samochodu. Najwi?kszym mankamentem pojazdu by?a wci?? niska trwa?o?? drzwi ?aluzjowych os?aniaj?cych skrytki. Przy obsadach osobowych lat osiemdziesi?tych "pierwszowyjazdowy" GBA bez jednomodu?owej kabiny za?ogowej, równie? by? juz swego rodzaju kuriozoum techniki. W 1990 roku opracowano projekt nast?pcy wys?u?onej ju? "Coli". Trudno?ci ekonomiczne, zwi?zane z transformacj? ustrojow? (przede wszystkim nie uruchomienie w Starachowicach produkcji podwozi Star 1144), sprawi?y, ?e poczciwy 005M, ju? nigdy nie doczeka? si? krajowego nast?pcy z prawdziwego zdarzenia.

.

Jelcz 005M (1979)

Okres produkcji: 1979-1995
Producent podwozia: Fabryka Samochodów Ci??arowych im. F. Dzier?y?skiego w Starachowicach
Producent zabudowy: Jelcza?skie Zak?ady Samochodowe w Jelczu k/O?awy

Oznaczenie po?arnicze wg PN-79: GBA 2,5/16
Podwozie: Star 244L
Silnik: typu S359 (od 1983 roku S359M), wysokopr??ny, sze?ciocylindrowy, rz?dowy, o mocy 150 KM i pojemno?ci skokowej 6840 cm3
Skrzynia biegów: S5-45 mechaniczna, 5+R
Skrzynia rozdzielcza: dwubiegowa (szosa, teren)
Sprz?g?o: jednotarczowe, suche sterowane hydraulicznie
Uk?ad jezdny: 4x4 z blokad? mechanizmu ró?nicowego na tylnym mo?cie
Nadwozie: dwusegmentowe, sk?adaj?ce si? z kabiny typu 642 (1979-1986) lub 678 (1986-1995) i nadwozia specjalnego (w ca?o?ci stalowe)
Liczba miejsc: 6 (2+4)
Wymiary (d?ugo??, szeroko??, wysoko??): 6930 / 2490 / 3320 mm
Rozstaw osi: 3900 mm
Prze?wit poprzeczny: 280 mm
Prze?wit pod?u?ny: 230 mm
K?t natarcia: 38º
K?t zej?cia: 25º
Masa w?asna pojazdu: 6810 kg
Dopuszczalna masa ca?kowita: 10 580 kg
Maks. obci??enie osi przedniej: 3930 kg
Maks. obci??enie osi tylnej: 6650 kg
Poj. zbiornika paliwa: 150 l + 40 l w kanistrach
Pr?dko?? maks.: 82 km/h
Zu?ycie paliwa w czasie jazdy: 26 l/100 km
Zu?ycie paliwa w czasie pracy autopompy: ok. 20 l/100 km

Autopompa: ?FUP A16/8 dwustopniowa, jednozakresowa o wyd. 1600 l/min @ 8 bar
Nap?d autopompy: przez przystawk? odbioru mocy P45/1 i wa? przegubowy
Zbiornik wody: stalowy (z pow?ok? antykorozyjn?), spawany w kszta?cie prostopad?o?cianu o poj. 2500 l
Zbiornik ?rodka pianotwórczego: o poj. 250 l wykonany z poliestru wzmocnionego tkanin? szklan?
Dozownik ?rodka pianotwórczego: Rosenbauer RVMA 200 (od lat 80 - DSP 16/8)
Nasady: 2x t?oczna 75 (prawa strona), 2x ssawna 110 (lewa strona i ty?), 2x tankowania hydrantowego 75 (ty?), 2x spustowa 110 (prawa strona i ty?), 1x ssania ?rodka pianotwórczego z zewn?trz 52 (lewa strona)
Dzia?ko wodno-pianowe: DWP 16 produkcji ZSP ?ód? o maks. wydajno?ci: wody - 1600 l/min @ 8 bar (zasi?g poziomy: 49 m); piany – 24,5 m3/min (zasi?g poziomy: 42 m); obrót dzia?ka w p?aszczy?nie poziomej: 360º; w p?aszczy?nie poziomej: od - 20º do + 85º
Szybkie natarcie: 40-metrowe, sk?adaj?ce si? z gumowego w??a ci?nieniowego na zwijadle, zako?czonego pr?downic? wielko?ci 25

Przewidywane wyposa?enie normatywne (1979):

• W?? ssawny 110-2400 – 3 szt.
• Smok ssawny z koszem – 1 szt.
• P?ywak - 1 szt.
• Stojak hydrantowy – 1 szt.
• Klucz hydrantowy podziemny – 1 szt.
• Klucz hydrantowy nadziemny – 1 szt.
• Linka do p?ywaka (0,8 m)- 1 szt.
• Linka do smoka (15 m)- 1 szt.
• Linka do w??y ssawnych (20 m) - 1 szt.
• W??e t?oczne W75 (20 m) – 10 odc. (200 m)
• W??e t?oczne W75 (5 m) – 2 odc.
• W??e t?oczne W52 (20 m) – 8 szt. (160 m)
• Rozdzielacz 75 – 1 szt.
• Zbieracz 75/110
• Pr?downica pianowa PP 2-12 – 1 szt.
• Pr?downica pianowa PP 4-12 – 1 szt.
• Pr?downica pianowa PPS-12 – 1 szt.
• Pr?downica wodna uniwersalna 52 – 1 szt.
• Pr?downica wodna zamykana 52 – 2 szt.
• Pr?downica wodna zamykana 75 – 1 szt.
• G?owica mg?owa 16 – 1 szt.
• G?owica mg?owa 30 – 1 szt.
• Prze??cznik 110/75 – 2 szt.
• Prze??cznik 75/52 – 3 szt.
• Zasysacz liniowy Z-2 – 1 szt.
• Zasysacz liniowy Z-4 – 1 szt.
• Zasysacz liniowy Z-8 – 1 szt.
• W?? do zasysacza (1,1m) - 1 szt.
• Torba w??owego, kpl. - 1 szt.
• Siode?ko w??owe – 1 szt.
• Klucz do ??czników – 2 szt.
• Mostek przejazdowy 52-75-52 – 2 szt.
• Podpinka do w??y - 2 szt.
• Wytwornica pianowa WP-75 - 2 szt.
• Wiadro brezentowe – 2 szt.
• Ga?nica proszkowa G – 2 szt.
• Koc ga?niczy – 1 szt.
• Linka stra?acka 30 m - 2 szt.
• Drabina wysuwana dwuprz?s?owa (DW-10/D10W) – 1 szt.
• Drabina s?upkowa 3,1 m - 1 szt.
• Zbiornik sk?adany 2500 l - 1 szt.
• Bosak lekki – 1 szt.
• Bosak podr?czny – 1 szt.
• Topor ci??ki – 1 szt.
• ?om – 1 szt.
• Pi?a poprzeczna – 1 szt.
• Ubranie ?aroodporne - 2 kpl.
• R?kawice lateksowe – 2 pary
• R?kawice azbestowe - 2 pary
• Buty gumowe wysokie – 2 pary
• Aparat oddechowy AP-3M z zapasowymi butlami – 2 kpl.
• Szperacz pogorzeliskowy z osprz?tem – 1 szt.
• Szpadel - 2 szt.
• Latarka akumulatorowa z ?arówk?, akumulatorem i torb? - 3 kpl.
• Zestaw narz?dzi dielektrycznych – 1 kpl.
• Radiostacja UKF-FM – 1 szt.
• Apteczka sanitarna – 1 szt.